સર્વપ્રથમ ગણેશ કા હી પૂજન ક્યોં ?

હિન્દૂ ધર્મ મેં કિસી ભી શુભ કાર્ય કા આરમ્ભ કરને કે પૂર્વ ગણેશ જી કી પૂજા કરના આવશ્યક માના ગયા હૈ, ક્યોંકિ ઉન્હેં વિઘ્નહર્તા વ ઋદ્ધિ-સિદ્ધિ કા સ્વામી કહા જાતા હૈ। ઇનકે સ્મરણ, ધ્યાન, જપ, આરાધના સે કામનાઓં કી પૂર્તિ હોતી હૈ વ વિઘ્નોં કા વિનાશ હોતા હૈ। વે શીઘ્ર પ્રસન્ન હોને વાલે બુદ્ધિ કે અધિષ્ઠાતા ઔર સાક્ષાત્ પ્રણવ રૂપ હૈં। પ્રત્યેક શુભ કાર્ય કે પૂર્વ ‘શ્રી ગણેશાય નમઃ’ કા ઉચ્ચારણ કર ઉનકી સ્તુતિ મેં યહ મંત્ર બોલા જાતા હૈ -
વક્રતુણ્ડ મહાકાય સૂર્યકોટિ સમપ્રભઃ।
નિર્વિઘ્નં કુરૂ મે દેવ સર્વ કાર્યેષુ સર્વદા।।
ગણેશ જી વિદ્યા કે દેવતા હૈં। સાધના મેં ઉચ્ચસ્તરીય દૂરદર્શિતા આ જાએ, ઉચિત-અનુચિત, કર્તવ્ય-અકર્તવ્ય કી પહચાન હો જાએ, ઇસીલિયે સભી શુભ કાર્યોં મેં ગણેશ પૂજન કા વિધાન બનાયા ગયા હૈ।
શાસ્ત્રીય પ્રમાણોં મેં પંચદેવોં કી ઉપાસના સમ્પૂર્ણ કર્મોં મેં પ્રખ્યાત હૈ। ‘શબ્દકલ્પદ્રુમ’ કોશ મેં લિખા હૈ -
આદિત્યં ગણનાથં ચ દેવીં રૂદ્રં ચ કેશવમ્।
પંચદૈવતમિત્યુક્તં સર્વકર્મસુ પૂજયેત્।।
પંચદેવોં કી ઉપાસના કા રહસ્ય પંચભૂતોં કે સાથ સમ્બન્ધિત હૈ। પંચભૂતોં મેં પૃથ્વી, જલ, તેજ, વાયુ ઔર આકાશ પ્રખ્યાત હૈં ઔર ઇન્હીં કે આધિપત્ય કે કારણ સે આદિત્ય, ગણનાથ(ગણેશ), દેવી, રૂદ્ર ઔર કેશવ- યે પંચદેવ ભી પૂજનીય પ્રખ્યાત હૈં। એક-એક તત્ત્વ કા એક-એક દેવતા સ્વામી હૈ-
આકાશસ્યાધિપો વિષ્ણુરગ્નેશ્ચૈવ મહેશ્વરી।
વાયોઃ સૂર્યઃ ક્ષિતેરીશો જીવનસ્ય ગણાધિપઃ।।
ક્રમ નિમ્ન પ્રકાર હૈ-
મહાભૂત અધિપતિ
1. ક્ષિતિ (પૃથ્વી) શિવ
2. અપ્ (જલ) ગણેશ
3. તેજ (અગ્નિ) શક્તિ (મહેશ્વરી)
4. મરૂત્ (વાયુ) સૂર્ય (અગ્નિ)
5. વ્યોમ (આકાશ) વિષ્ણુ
ભગવાન્ શ્રીશિવ પૃથ્વી તત્ત્વ કે અધિપતિ હોને કે કારણ ઉનકી પાર્થિવ-પૂજા કા વિધાન હૈ। ભગવાન્ વિષ્ણુ કે આકાશ તત્ત્વ કે અધિપતિ હોને કે કારણ ઉનકી શબ્દોં દ્વારા સ્તુતિ કા વિધાન હૈ। ભગવતી દેવી કે અગ્નિ તત્ત્વ કા અધિપતિ હોને કે કારણ ઉનકા અગ્નિકુણ્ડ મેં હવનાદિ કે દ્વારા પૂજા કા વિધાન હૈ। શ્રીગણેશ કે જલતત્ત્વ કે અધિપતિ હોને કે કારણ ઉનકી સર્વપ્રથમ પૂજા કા વિધાન હૈ; ક્યોંકિ સર્વપ્રથમ ઉત્પન્ન હોને વાલે તત્ત્વ ‘જલ’ કા અધિપતિ હોને કે કારણ ગણેશજી હી પ્રથમપૂજ્ય કે અધિકારી હોતે હૈં। મનુ કા કથન હૈ-‘અપ એચ સસર્જાદૌ તાસુ બીજમવાસૃજત્।’ (મનુસ્મૃતિ 1। 8) ઇસ પ્રમાણ સે સૃષ્ટિ કે આદિ મેં એકમાત્ર વર્તમાન જલ કા અધિપતિ ગણેશ હૈં।
ગણેશ શબ્દ કા અર્થ હૈ – ગણોં કા સ્વામી। હમારે શરીર મેં પાઁચ જ્ઞાનેન્દ્રિયાઁ, પાઁચ કર્મેન્દ્રિયાઁ ઔર ચાર અન્તઃકરણ હૈં, ઇનકે પીછે જો શક્તિયાઁ હૈં, ઉન્હીં કો ચૌદહ દેવતા કહતે હૈં। ઇન દેવતાઓં કે મૂલ પ્રેરક હૈં ભગવાન્ શ્રીગણેશ। વસ્તુતઃ ભગવાન્ ગણપતિ શબ્દબ્રહ્મ અર્થાત્ ઓંકાર કે પ્રતીક હૈં, ઇનકી મહત્તા કા યહ મુખ્ય કારણ હૈ। શ્રીગણપત્યથર્વશીર્ષ મેં કહા ગયા હૈ કિ ઓંકાર કા હી વ્યક્ત સ્વરૂપ ગણપતિ દેવતા હૈં। ઇસી કારણ સભી પ્રકાર કે મંગલ કાર્યોં ઔર દેવતા-પ્રતિષ્ઠાપનાઓં કે આરમ્ભ મેં શ્રીગણપતિ કી પૂજા કી જાતી હૈ। જિસ પ્રકાર પ્રત્યેક મન્ત્ર કે આરમ્ભ મેં ઓંકાર (ૐ) કા ઉચ્ચારણ આવશ્યક હૈ, ઉસી પ્રકાર પ્રત્યેક શુભ અવસર પર ભગવાન્ ગણપતિ કી પૂજા એવં સ્મરણ અનિવાર્ય હૈ। યહ પરમ્પરા શાસ્ત્રીય હૈ। વૈદિક ધર્માન્તર્ગત સમસ્ત ઉપાસના-સમ્પ્રદાયોં ને ઇસ પ્રાચીન પરમ્પરા કો સ્વીકાર કર ઇસકા અનુસરણ કિયા હૈ।
ગણેશ જી કી હી પૂજા સબસે પહલે ક્યોં હોતી હૈ, ઇસકી પૌરાણિક કથા ઇસ પ્રકાર હૈ -
પદ્મપુરાણ કે અનુસાર (સૃષ્ટિખણ્ડ 61। 1 સે 63। 11) – એક દિન વ્યાસજી કે શિષ્ય મહામુનિ સંજય ને અપને ગુરૂદેવ કો પ્રણામ કરકે પ્રશ્ન કિયા કિ ગુરૂદેવ! આપ મુઝે દેવતાઓં કે પૂજન કા સુનિશ્ચિત ક્રમ બતલાઇયે। પ્રતિદિન કી પૂજા મેં સબસે પહલે કિસકા પૂજન કરના ચાહિયે ? તબ વ્યાસજી ને કહા – સંજય વિઘ્નોં કો દૂર કરને કે લિયે સર્વપ્રથમ ગણેશજી કી પૂજા કરની ચાહિયે। પૂર્વકાલ મેં પાર્વતી દેવી કો દેવતાઓં ને અમૃત સે તૈયાર કિયા હુઆ એક દિવ્ય મોદક દિયા। મોદક દેખકર દોનોં બાલક (સ્કન્દ તથા ગણેશ) માતા સે માઁગને લગે। તબ માતા ને મોદક કે પ્રભાવોં કા વર્ણન કર કહા કિ તુમમેં સે જો ધર્માચરણ કે દ્વારા શ્રેષ્ઠતા પ્રાપ્ત કરકે આયેગા, ઉસી કો મૈં યહ મોદક દૂઁગી।
માતા કી ઐસી બાત સુનકર સ્કન્દ મયૂર પર આરૂઢ હો મુહૂર્તભર મેં સબ તીર્થોં કી સ્ન્નાન કર લિયા। ઇધર લમ્બોદરધારી ગણેશજી માતા-પિતા કી પરિક્રમા કરકે પિતાજી કે સમ્મુખ ખડે હો ગયે।તબ પાર્વતીજી ને કહા- સમસ્ત તીર્થોં મેં કિયા હુઆ સ્ન્નાન, સમ્પૂર્ણ દેવતાઓં કો કિયા હુઆ નમસ્કાર, સબ યજ્ઞોં કા અનુષ્ઠાન તથા સબ પ્રકાર કે વ્રત, મન્ત્ર, યોગ ઔર સંયમ કા પાલન- યે સભી સાધન માતા-પિતા કે પૂજન કે સોલહવેં અંશ કે બરાબર ભી નહીં હો સકતે। ઇસલિયે યહ ગણેશ સૈકડોં પુત્રોં ઔર સૈકડોં ગણોં સે ભી બઢકર હૈ। અતઃ દેવતાઓં કા બનાયા હુઆ યહ મોદક મૈં ગણેશ કો હી અર્પણ કરતી હૂઁ। માતા-પિતા કી ભક્તિ કે કારણ હી ઇસકી પ્રત્યેક યજ્ઞ મેં સબસે પહલે પૂજા હોગી। તત્પશ્ચાત્ મહાદેવજી બોલે- ઇસ ગણેશ કે હી અગ્રપૂજન સે સમ્પૂર્ણ દેવતા પ્રસન્ન હોં।
લિંગપુરાણ કે અનુસાર (105। 15-27) – અસુરોં સે ત્રસ્ત દેવતાગણોં કી પ્રાર્થના પર પાર્વતીવલ્લભ શિવ ને અભિષ્ટ વર દેકર સુર-સમુદાય કો આશ્વસ્ત કિયા। કુછ હી સમય કે પશ્ચાત્ સર્વલોકમહેશ્વર શિવ કી સતી પત્ની પાર્વતી કે સમ્મુખ પરબ્રહ્મસ્વરૂપ સ્કન્દાગ્રજ કા પ્રાકટ્ય હુઆ। ઉક્ત સર્વવિઘ્નેશ મોદક-પ્રિય ગજમુખ કા જાતકર્માદિ સંસ્કાર કે પશ્ચાત્ સર્વદુરિતાપહારી કલ્યાણમૂર્તિ શિવ ને અપને પુત્ર કો ઉસકા કર્તવ્ય સમઝાતે હુએ આશીર્વાદ દિયા કિ ‘……….જો તુમ્હારી પૂજા કિયે બિના શ્રૌત, સ્માર્ત યા લૌકિક કલ્યાણકારક કર્મોં કા અનુષ્ઠાન કરેગા, ઉસકા મંગલ ભી અમંગલ મેં પરિણત હો જાયેગા। ……………………. જો લોગ ફલ કી કામના સે બ્રહ્મા, વિષ્ણુ, ઇન્દ્ર અથવા અન્ય દેવતાઓં કી ભી પૂજા કરેંગે, કિન્તુ તુમ્હારી પૂજા નહીં કરેંગે, ઉન્હેં તુમ વિઘ્નોં દ્વારા બાધા પહુઁચાઓગે।’

બ્રહ્મવૈવર્તપુરાણ કે અનુસાર (ગણપતિખણ્ડ) – પૂર્વકાલ મેં શુભફલપ્રદ ‘પુણ્યક’ વ્રત કે પ્રભાવ સે માતા પાર્વતી કો ગણેશરૂપ શ્રીકૃષ્ણ પુત્રરૂપ મેં પ્રાપ્ત હુએ। શ્રીગણેશ કે પ્રાકટ્યોત્સવ પર અન્ય સુર-સમુદાય કે સાથ શનિદેવજી ભી ક્ષિપ્રક્ષેમકર શંકરનન્દન કે દર્શનાર્થ આયે હુએ થે। કિન્તુ પત્ની દ્વારા દિયે ગયે શાપ કો યાદકર શિશુ કો નહીં દેખા, પરન્તુ માતા પાર્વતી કે બાર-બાર કહને પર, જ્યોંહી ઉન્હોનેં ગણેશ કી ઓર દેખા, ત્યોંહી ઉનકા સિર ધડ સે પૃથક્ હો ગયા। તબ ભગવાન્ વિષ્ણુ પુષ્પભદ્રા નદી કે અરણ્ય સે એક ગજશિશુ કા મસ્તક કાટકર લાયે ઔર ગણેશજી કે મસ્તક પર લગા દિયા। તબ ભગવાન્ વિષ્ણુ ને શ્રેષ્ઠતમ ઉપહારોં સે પદ્મપ્રસન્નનયન ગજાનન કી પૂજા કી ઔર આશઃ પ્રદાન કી -
સર્વાગ્રે તવ પૂજા ચ મયા દત્તા સુરોત્તમ।
સર્વપૂજ્યશ્ચ યોગીન્દ્રો ભવ વત્સેત્યુવાચ તમ્।। (ગણપતિખં. 13। 2)
‘સુરશ્રેષ્ઠ! મૈંને સબસે પહલે તુમ્હારી પૂજા કી હૈ, અતઃ વત્સ! તુમ સર્વપૂજ્ય તથા યોગીન્દ્ર હોઓ।’
બ્રહ્મવૈવર્ત પુરાણ મેં હી એક અન્ય પ્રસંગાન્તર્ગત પુત્રવત્સલા પાર્વતી ને ગણેશ મહિમા કા બખાન કરતે હુએ પરશુરામ સે કહા -
ત્વદ્વિધં લક્ષકોટિં ચ હન્તું શક્તો ગણેશ્વરઃ।
જિતેન્દ્રિયાણાં પ્રવરો નહિ હન્તિ ચ મક્ષિકામ્।।
તેજસા કૃષ્ણતુલ્યોઽયં કૃષ્ણાંશ્ચ ગણેશ્વરઃ।
દેવાશ્ચાન્યે કૃષ્ણકલાઃ પૂજાસ્ય પુરતસ્તતઃ।।
(બ્રહ્મવૈવર્તપુ., ગણપતિખ., 44। 26-27)
‘જિતેન્દ્રિય પુરૂષોં મેં શ્રેષ્ઠ ગણેશ તુમ્હારે-જૈસે લાખોં-કરોડોં જન્તુઓં કો માર ડાલને કી શક્તિ રખતા હૈ; પરન્તુ વહ મક્ખી પર ભી હાથ નહીં ઉઠાતા। શ્રીકૃષ્ણ કે અંશ સે ઉત્પન્ન હુઆ વહ ગણેશ તેજ મેં શ્રીકૃષ્ણ કે હી સમાન હૈ। અન્ય દેવતા શ્રીકૃષ્ણ કી કલાએઁ હૈં। ઇસીસે ઇસકી અગ્રપૂજા હોતી હૈ।
સ્કન્દપુરાણ કે અનુસાર એક માતા પાર્વતી ને વિચાર કિયા કિ ઉનકા સ્વયં કા એક સેવક હોના ચાહિયે, જો પરમ શુભ, કાર્યકુશલ તથા ઉનકી આજ્ઞા કા સતત પાલન કરને મેં કભી વિચલિત ન હો। ઇસ પ્રકાર સોચકર ત્રિભુવનેશ્વરી ઉમા ને અપને મંગલમય પાવનતમ શરીર કે મૈલ સે એક ચેતન પુરૂષ કા નિર્માણ કર ઉસે પુત્ર કહા તથા ઉસે દ્વારપાલ નિયુક્ત કર સ્વયં સ્ન્નાન કરને ચલી ગયી। કુછ સમય પશ્ચાત્ વહાઁ ભગવાન શિવ આયે તો દણ્ડધારી ગણરાજ ને ઉનકા પ્રવેશ વહાઁ નિષિદ્ધ કર દિય। જિસસે કુપિત શિવ ને અપને શિવગણોં કો યુદ્ધ કી આજ્ઞા દી, કિન્તુ યુદ્ધ મેં ગણરાજ કા અદ્ભુત પરાક્રમ કો દેખકર અન્ત મેં ભગવાન શિવ ને અપના તીક્ષ્ણતમ શૂલ ઉન પર ફેંકા, જિસસે ગણેશ કા મસ્તક કટકર દૂર જા ગિરા। પુત્ર કે શિરશ્છેદન સે શિવા કુપિત હો ગયી ઔર વિશ્વ-સંહાર કા સંકલ્પ લિયા। ભયભીત દેવતા, ઋષિ-મહર્ષિયોં કી ભાવપૂર્ણ સ્તુતિ-પ્રાર્થના સે દ્રવિત જનની ને ઉસે પુનઃ જીવિત કરને કે લિયે કહા। તબ ભગવાન શિવ કે આદેશ સે દેવતાઓં ને એક ગજ કા સિર કાટકર ઉસ બાલક કો જીવિત કિયા। ઉસ અવસર પર ત્રિદેવોં ને ઉન્હેં અગ્રપૂજ્યતા કા વર પ્રદાન કિયા ઔર ઉન્હેં સર્વાધ્યક્ષ-પદ પર અભિષિક્ત કિયા।
ડા. પ્રભાકર ત્રિવેદી ને પત્રિકા કલ્યાણ વર્ષ 48 અંક 1 પૃષ્ઠ 140 પર શ્રીગણેશજી કી અગ્રપૂજા કે રહસ્ય કે સમ્બન્ધ મેં દો આધ્યાત્મિક વ્યાખ્યાએઁ પ્રસ્તુત કી હૈ, જો મનનીય હૈ -
(1) ‘ગણેશ’ શબ્દ કા અર્થ હોતા હૈ – ‘સમુદાય અથવા સમુદાયોં કા સ્વામી – ‘ગણસ્ય ઈશો ગણાનામીશો વા। ’પ્રશ્ન યહ ઉત્પન્ન હોતા હૈ કિ ગણેશજી કિસ સમુદાય કે સ્વામી હૈં ? પૌરાણિક વ્યાખ્યા કે અનુસાર વે ભગવાન્ શંકર કે ભૃત્યોં કે સ્વામી માને ગયે હૈં। પ્રથમ – આધ્યાત્મિક વ્યાખ્યા કે અનુસાર મૈં ગણેશજી કો રાગ-દ્વેષાદિરહિત શુદ્ધ મન કા પ્રતીક માનતા હૂઁ। યહ મત પ્રાયઃ સભી ભારતીય દર્શનોં કે અનુસાર પાઁચ જ્ઞાનેન્દ્રિયાઁ એવં પાઁચ કર્મેન્દ્રિયાઁ – ઇન દસ ઇન્દ્રિયોં કે સમુદાય કા સ્વામી માના જાતા હૈ। અતઃ ઇસ વ્યાખ્યા કે અનુસાર ગણેશ કા અર્થ હુઆ – દસ ઇન્દ્રિયોં કે સમુદાય કા સ્વામી। ઐસે ગણેશજી કી અગ્રપૂજા અર્થાત્ ઉપાસના કા મહત્ત્વ વેદોં મેં ભી સ્વીકાર કિયા ગયા હૈ ‘તનમે મનઃ શિવસંકલ્પમસ્તુ’ (યજુર્વેદ, અ. 34), ‘મન એવ મનુષ્યાણાં કારણં બન્ધમોક્ષયોઃ (બ્રહ્મબિન્દુ ઉપ. 2)।’
પૂર્વ ઉપાસના દ્વારા મન કે શુદ્ધ એવં સમાહિત હુએ બિના શુદ્ધ-બુદ્ધિસ્વરૂપા પાર્વતી દેવી (અર્થાત્ બ્રહ્મવિદ્યા) કા આવિર્ભાવ નહીં હો સકતા (કેનોપ. 3। 12) ઇસસે જગજ્જનની માતા પાર્વતી કો બ્રહ્મવિદ્યાસ્વરૂપિણી સ્વીકાર કરને કા સ્વારસ્ય સ્પષ્ટ હો જાતા હૈ, યદિ હમ નિત્ય શુદ્ધ-બુદ્ધ-મુક્તસ્વરૂપ આત્મા-બ્રહ્મ એવં શંકર મેં કોઈ ભેદ ન માનેં। ઉપનિષદોં એવં ગીતા આદિ મેં ભી ઇનમેં કોઈ તાત્ત્વિક ભેદ સ્વીકાર નહીં કિયા ગયા હૈ।
માતા પાર્વતી કો બ્રહ્મવિદ્યા કા પ્રતીક કેનોપનિષદ્ કે યક્ષોપાખ્યાન કી વ્યાખ્યા મેં સ્વામી શંકરાચાર્ય ને ભી માના હૈ।
ઇસ પ્રકાર ભગવાન્ શંકરરૂપી બ્રહ્મ કા જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર જીવન કા ચરમ લક્ષ્ય-મોક્ષ પ્રાપ્ત કરને કે લિયે બ્રહ્મવિદ્યાસ્વરૂપિણી ઉમા, પાર્વતી (કેનોપનિષદ્ કી ભાષા મેં ‘હેમવતી’) કા આવિર્ભાવ આવશ્યક હૈ તથા ઉસકે લિયે શિવસંકલ્પ, રાગ-દ્વેષાદિરહિત શુદ્ધ મનઃસ્વરૂપી ગણેશજી કી અગ્રપૂજા અર્થાત્ ઉપાસના કી આવશ્યકતા પડતી હૈ।
(2) દૂસરી આધ્યાત્મિક વ્યાખ્યા યોગપરક હૈ। તન્ત્ર શાસ્ત્ર કી માન્યતા કે અનુસાર મેરૂદણ્ડ કે ભીતર ‘સુષુમ્ણા’ નામ કી એક અત્યન્ત સુક્ષ્મ નાડી હૈ, જો ગુદા એવં ઉપસ્થ કે બીચ કુછ ઊપર સે હોતી હુઈ બ્રહ્મરન્ધ્ર તક ચલી ગયી હૈ। ઇસ નાડી કે બાયેં-દાયેં સે હોતી હુઈ ‘ઇડા’ એવં ‘પિંગલા’ નામ કી દો નાડિયાઁ એક દૂસરે સે વિપરીત દિશા મેં ચલતી હુઈ કુછ સ્થાનોં પર એક દૂસરે કા વ્યતિક્રમણ કરતી હૈ। ઇન સ્થાનોં કો ‘ચક્ર’ કહતે હૈં। યે ચક્ર નીચે સે ઊપર તક સાત હૈં, જિનકે નામ હૈં – મૂલાધાર, સ્વાધિષ્ઠાન, મણિપૂર, અનાહત, વિશુદ્ધ, આજ્ઞા એવં સહસ્ત્રાર। ઇન ચક્રોં પર ધ્યાન કરતે-કરતે યોગિયોં કો વિલક્ષણ રંગ-રૂપ્ કે વિકસિત કમલ દીખ પડતે હૈં। ઇન કમલોં કે દલોં કી સંખ્યા તથા ઉનકા રંગ આદિ ભિન્ન-ભિન્ન હોતે હૈં તથા પ્રત્યેક દલ પર કિસી ન કિસી બીજાક્ષર કા તથા ઉસ ચક્ર પર ઉસકે અધિષ્ઠાતૃ દેવતા કા જીવન્ત દર્શન હોતા હૈ। ઉદાહરણાર્થ, મૂલાધાર ચક્ર કા રંગ પીલા, દલોં કી સંખ્યા ચાર તથા ઉસકે અધિષ્ઠાતા દેવતા સ્વયં ગણેશજી હૈં।
જિસ તરહ શ્રીરામચન્દ્રજી કે મન્દિર મેં દ્વારપર સ્થિત શ્રીહનુમાન્-વિગ્રહ કે દર્શન-વન્દન કે ઉપરાન્ત હી શ્રીરામ વિગ્રહ કા દર્શન-વન્દન કરના ચાહિયે, અન્યથા શ્રીહનુમાન્જી કે અતિક્રમણ-અપમાન કે દોષ કા ભાગી બનના પડેગા; ઉસી પ્રકાર પહલે મૂલાધાર ચક્ર પર શ્રીગણેશજી કા દર્શન નમસ્કાર આદિ કરને કે ઉપરાન્ત હી આગે બઢને કા અધિકાર પ્રાપ્ત હોગા। ક્રમશઃ આગે બઢતે હુએ આપકો વિભિન્ન ચક્રોં પર વિભિન્ન દેવતાઓં કે દર્શન હોંગે। ઇસ વ્યાખ્યા કે અનુસાર સર્વપ્રથમ શ્રીગણેશજી કા દર્શન એવં નમસ્કાર આદિ કે રૂપ મેં અગ્રપૂજા અનિવાર્ય હો જાતી હૈ।